تأثیر فناوری‌های هوشمند در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح، نظر به پیشرفت‌های گسترده‌ی هوش مصنوعی، می‌توان از آن در حل برخی از مسائل دشوار یا پرهزینه در علوم اسلامی بهره گرفت و با صرفه‌جویی در وقت و همچنین افزایش دقت، گام بلندی در جهت پیشرفت این علوم برداشت. به علاوه با به‌کارگیری ابزار قدرتمندی هم‌چون هوش مصنوعی توسط محققین، دریچه‌های تازه‌ای از مسائل جدید علمی گشوده خواهد شد.

البته چندی قبل ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با هدف شناسایی، بررسی و کاربست فناوری های هوشمند در شئون مختلف حوزه و کارکردهای آن، راه اندازی شد.

این ستاد با اعضای حقیقی و حقوقی موثر و مرتبط با موضوع در لایه حوزه، دانشگاه و حاکمیت از ابتدای سال ۱۴۰۰ آغاز به فعالیت کرده و طی مراسمی‌با حضور آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، دکتر محمدرضا قاسمی‌به عنوان دبیر ستاد معرفی شد.

پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح نیز در گفت‌وگو با دکتر محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه به بررسی عملکرد این ستاد پرداخته که در ادامه متن آن تقدیم حضور خوانندگان می‌شود؛

مفتاح: آقای دکتر به عنوان پرسش نخست، مقداری درباره عملکرد ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه بفرمایید.

قاسمی: فعالیت‌های ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه در چهار حوزه راهبردی، گفتمان‌سازی، علمی و فنی قابل بررسی است.

۱ – در حوزه راهبردی به دنبال ایجاد بسترهای ارتباطی و گسترش همکاری‌های مشترک با حاکمیت در جهت تبیین ضرورت و اهمیت موضوع و فراهم کردن مقدمات لازم برای تخصیص اعتبارات در جهت گسترش فعالیت‌های علمی، فنی و تحقیقاتی در حوزه فناوری‌های هوشمند هستیم.

۲ – در حوزه گفتمان سازی لازم است که در ساختار حوزه ضرورت و جایگاه این مبحث تبیین شود و نقش آفرینی و مدیریت فعال حوزه علمیه در رویدادها و تحولات علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مرتبط با فناوری‌های هوشمند به طور جامع شکل گیرد.

۳ – در حوزه علمی اقدامات ستاد در جهت ایجاد بسترهای لازم برای آموزش نیروی انسانی متخصص در حوزه فناوی‌های هوشمند و علوم اسلامی و همچنین گسترش فعالیت‌های علمی، افزایش دروس خارج تخصصی در حوزه موضوعات مرتبط با فناوری‌های هوشمند، ایجاد بانک‌های اطلاعات و تسهیل دسترسی به اطلاعات موجود در حوزه فناوری‌های هوشمند و علوم اسلامی و تقویت و ارتقاء روحیه پاسخگویی و مطالبه‌گری طلاب، علما و فرهیختگان در برابر معضلات و مسائل کلان حوزه، جامعه، نظام و بین‌الملل در زمینه فناوری‌های هوشمند می‌باشد.

۴ – در حوزه فنی ستاد به دنبال شناسایی و ایجاد ارتباط موثر با مجموعه‌های فعال فناورانه در حوزه تولید علوم اسلامی و پیگیری مستمر در جهت حل مشکلات، معضلات و موانع پیشرو مجموعه‌های مذکور و ایجاد شبکه نخبگانی در حوزه فنی، فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی موثر و هوشمندانه در زمینه فناوری‌های هوشمند با بهره‌گیری از ابزارهای به روز و کارآمد و بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند در خدمت مبانی ارزشی و زنجیره تمدن اسلامی و تحقق و تحکیم پایگاه حکومت اسلامی است.

مفتاح: چه ضرورتی وجود داشت که منجر به تشکیل چنین ستادی شد؟

قاسمی: ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با هدف نقش‌آفرینی و مدیریت فعال حوزه‌های علمیه در رویدادها و تحولات علمی، فرهنگی و اجتماعی مرتبط با فناوری‌های هوشمند در عرصه‌های ملی و بین‌المللی و فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی مؤثر و هوشمندانه در زمینه این فناوری‌ها تاسیس گردیده است و همچنین اهمیت راهبردی مدیریت تولید، توسعه و ترویج فناوری‌های هوشمند در نظام اسلامی، با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر فناوری در این حوزه اهمیت این موضوع را دو چندان کرده است.

مفتاح: آیا این ستاد با مجموعه‌های دیگر نیز همکاری دارد؟ در این زمینه تفاهمنامه‌هایی صورت گرفته است؟

قاسمی: ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با صاحب نظران، متخصصان و مسئولین ذی ربط حوزه در تمامی‌شئون اعم از آموزش، تبلیغ، تهذیب و… ارتباط مستمر و موثری برای پیشبرد اهداف ستاد ایجاد کرده است. همچنین همکاری موثر با ارگان‌های حاکمیتی همچون معاونت علمی ریاست جمهوری، مسئولین ذی ربط در حوزه فناوری، مجموعه‌هایی که به طور تخصصی در حوزه فناوری‌های هوشمند فعالیت دارند اعم از حوزوی، دانشگاهی، تحقیقاتی و پژوهشی در اولویت برنامه‌های ستاد قرار دارد. اقدامات اولیه در جهت تهیه تفاهم‌نامه‌های مشترک با مجموعه‌های مذکور انجام شده است که در صورت صلاحدید طرفین ان شا الله اطلاع رسانی عمومی‌نیز صورت خواهد گرفت.

مفتاح: عملکرد ستاد راهبردی فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه تنها بعد داخلی دارد یا با مجموعه‌های بین المللی جهان اسلام همانند الازهر و… نیز ارتباط داشته یا خواهد داشت؟

قاسمی: با توجه به اهمیت روزافزون فناوری اطلاعات در جوامع امروزی، بهره‌گیری از این فناوری توانمندساز بیش از پیش اهمیت یافته است. مروری بر تجربه فعالیت‌های کشورهای مختلف نشان می‌دهد که رویکرد کلی کشور‌های مختلف به سمت برنامه ریزی راهبردی در حوزه فناوری‌های هوشمند شکل گرفته است.

بنابراین چنانچه حوزه‌های علمیه بخواهد اقدامات و فعالیت‌های خود را در حوزه فناوری‌های هوشمند منحصر در بعد داخلی نماید راهبردی صحیح نخواهد بود. فلذا در صورت ایجاد بسترهای لازم در جهت گسترش فعالیت‌های ستاد در حوزه بین المللی اقدامات لازم در این خصوص صورت خواهد گرفت و امیدواریم که در آینده نزدیک بتوانیم کارگروه‌های مشترکی با مجموعه‌های بین المللی جهان اسلام در این حوزه ایجاد نماییم.

مفتاح: چه تدابیری اندیشیده شده که تولیدات این ستاد بتواند در بدنه حوزه و روحانیت به ویژه در بخش فقها مورد استفاده قرار گیرد؟

قاسمی: مطلبی که در ابتدا لازم است به آن اشاره کنم آن است که ستاد در راستای حمایت از مجموعه‌های مختلفی که در حوزه فناوری‌های هوشمند فعالیت دارند، تشکیل شده است. آثار علمی و تولیدات هر مجموعه‌ای برای آنکه بخواهد در بدنه حوزه و روحانیت مورد استفاده قرار گیرد، در درجه اول لازم است متناسب با نیاز طلاب، فقها و علما تهیه شده باشد و در مرتبه بعدی باید قابلیت و ظرفیت‌هایی که محصول تهیه شده از طرق مختلف برای مخاطب به نحو صحیح تبیین شود.

ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه به دنبال آن است که ظرفیت‌های خود را برای حمایت از تولیدات مفید و موثر چه در حوزه فنی و چه در حوزه تولید دانش اسلامی در زمینه فناوری به کار گیرد که بحمد الله ارتباطات خوبی با رسانه‌ها و خبرگزاری‌های مختلف ایجاد شده است که می‌توانیم در راستای حمایت هر چه بیشتر از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های محصولات فاخر استفاده نماییم.

مفتاح: نگاه روحانیت به ویژه فقها به تشکیل این ستاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چنین کاری را تأیید یا رد می‌کنند؟

قاسمی: ما در جلسات مختلفی که با مسئولین حوزه، بزرگان و نخبگان، فقها و علما داشته ایم بحمد الله به طور کلی اهداف و حرکت کلی حوزه به پرداختن به مسائل و چالش‌های دنیا امروز همچون فناوری‌های هوشمند را تایید می‌نمایند و دغدغه‌هایی که بزرگواران در جلسات مختلف مطرح می‌نمایند باعث رشد اهداف و برنامه‌های راهبردی ستاد خواهد شد.

در حقیقت ما در حوزه فناوری‌های هوشمند لازم است فرصت‌ها و چالش‌ها را به نحو احسن بشناسیم و این مهم جز از طریق استفاده از نظریات محققان، فقها و دانشمندان حاصل نمی‌شود و موفقیت ستاد برای رسیدن به اهداف تببین شده جز از طریق مذکور محقق نخواهد شد.

مفتاح: چرا تاکنون نسبت به استفاده از فناوری‌های هوشمند در حوزه‌های علمیه اقدام نشده است؟

قاسمی: به نظر بنده شاید صحیح نباشد که بگوییم که در حوزه‌های علمیه به طور کلی هیچ اقدامی در جهت استفاده از فناوری‌های هوشمند صورت نگرفته است. بحمد الله ما می‌بینیم که کتب و آثار علما و اندیشمندان اسلامی به شکل الکترونیک در اختیار علما و طلاب محترم قرار گرفته و مجموعه‌های مختلفی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند. امروزه طلاب و روحانیون گرامی‌به طور گسترده از ابزارهای هوشمند همچون رایانه به طور گسترده در پیشبرد فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی خود استفاده می‌نمایند.

اما آنچه که در اینجا می‌توان به آن اشاره کرد آن است که ما نسبت به نقطه مطلوب فاصله داریم و سرعت و شتاب لازم برای رسیدن به اهداف تبیین شده وجود ندارد. به طور مثال هوش مصنوعی می‌تواند سرعت و شتاب فعالیت‌های علمی را به شکل قابل توجهی افزایش دهد. با وجود آنکه مجموعه‌هایی همچون پروژه نجف بحمد الله موفق به تولید محصولاتی در این حوزه شده‌اند ولی با این وجود ما در این حوزه بسیار عقب هستیم که امید است با کمک جوانان نخبه و حمایت مسئولین امر تولیدات فاخری را در این حوزه در آینده نزدیک داشته باشیم.

مفتاح: شما تأثیر فناوری‌های هوشمند را در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی چه می‌دانید؟

قاسمی: امروزه با تولید محصولات مبتنی بر فناوری‌های هوشمند می‌توان به طور کلی روند تولیدات علمی را به شکل قابل توجهی سرعت بخشید و همچنین از این طریق بسترهای جدیدی را برای محققان و پژوهشگران ایجاد نمود که موجب می‌شود تولیدات علمی از لحاظ کیفی کامل‌تر، جامع‌تر و دارای غنای بیشتری گردند.

در حوزه هوش مصنوعی می‌توان به عنوان نمونه به جستجوی معنایی در متون اشاره کرد که از این طریق مجموعه گسترده تری از اطلاعات در یک موضوع مشخص در اختیار پژوهشگر قرار می‌گیرد که این امر موجب می‌شود پژوهشگر با تامل و تدبر در حیطه گسترده تری از اطلاعات، اثر علمی خود را تهیه نماید. فلذا ضرورت ایجاب می‌کند از تمام ابزارهای روز برای تولید آثار علمی جامع‌تر و کامل‌تر به خصوص در حوزه تولید علوم انسانی اسلامی استفاده نماییم.

مفتاح: مقداری از برنامه‌های پیش روی ستاد راهبردی فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه بفرمایید.

قاسمی: ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با هدف نقش‌آفرینی حوزه‌های علمیه در رویدادها و تحولات علمی، فرهنگی و اجتماعی مرتبط با فناوری‌های هوشمند اقدامات خوبی را در این حوزه در دست اقدام دارد. هم اکنون به طور مستمر با مجموعه‌های فعال در حوزه فناوری‌های هوشمند(حوزوی و غیر حوزوی) در ارتباط بوده و با گسترش همکاری‌های مشترک به دنبال شناسایی و حل موانع و مشکلات پیشرو خواهیم بود.

از جمله اقدامات پیش روی ستاد می‌توان به برگزاری رویدادها و نشست‌های فنی تخصصی، مناظره و… اشاره کرد که در این چهارچوب بتوانیم از نقطه نظرات متخصصان و صاحب نظران حوزه فناوری بهره مند شویم و از این طریق بستر مناسبی را برای آشنایی طلاب، روحانیون و علاقه مندان به موضوعات مطرح در حوزه فناوری‌های هوشمند را ایجاد کنیم.

شناسایی و سازماندهی ظرفیت‌های موجود حوزه‌های علمیه در حیطه فناوری‌های هوشمند و توانمندی‌های آن در تولید دانش اسلامی و همچنین حمایت از توسعه طرح‌ها و سامانه‌های هوشمند مورد نیاز در زمینه ارتقاء سرعت، کمیت و کیفیت در آموزش، تبلیغ اسلام ناب محمدی و تولید دانش اسلامی از اقدامات ضروری است که به آن خواهیم پرداخت.

مفتاح: سخن پایانی و جمع بندی دارید، بفرمایید.

قاسمی: در اینجا لازم می‌دانم که از زحمات حضرتعالی و همکاران گرامیتان تشکر کنم و امید است که این جلسات و گفتگوها مقدمه ای برای ایجاد بسترهای تازه، ظرفیت‌های جدید و آشنایی و تبیین هرچه بیشتر نیازها و چالش‌های روز در حوزه فناوری و همچنین مقدمه ای برای ایجاد رویکردی جدید در فضای نخبگانی برای مواجه با مسائل جدید گردد. در پایان برای شما و همکاران گرامیتان آرزوی موفقیت و سلامتی دارم.